Dijital Çağ ile yaşadığımız pek çok devrimsel nitelikli buluşlar mevcut. Bunların en önemli örneklerinden bir tanesi de mikro-mobilitenin lokomotiflerinden biri olan elektrikli scooterlar.

Elektrikli scooter, E-scooter veya e-skuter olarak adlandırılan bu araçlar; kent içinde toplu taşımanın alternatifi durumunda olması, kullan-bırak kolaylığı ve ucuz-ekonomik olması gibi sebeplerle özellikle gençler tarafından sıklıkla kullanılıyor. Piyasadaki işletmecilerin sunduğu paylaşımlı sistemde var olan e-scooterların yanında şahsi satın almaların da her geçen gün arttığı gözlemleniyor. Sektörde Martı, Binbin, HOP, PALM gibi bir çok alternatif işletme mevcut. Piyasada hızlanan rekabet, düşük fiyatlı cazip seçenekleri de beraberinde getiriyor.

Net sayıları tam olarak bilinmemekle birlikte İstanbul’da 30 bin civarında e-scooter olduğu tahmin ediliyor. Yeni düzenlemelerle sayılarının 75 Bini bulması bekleniyor.

PAYLAŞIMLI SİSTEM NASIL İŞLİYOR?

Sistem; kullanıcıların işletmecilere ait uygulamaları AppStore veya Google Play uygulama mağazalarından indirmesi ve kendilerine ait bir hesap oluşturmasıyla kullanılabiliyor. Ardından kullanıcılar,  en yakınlarındaki e-scooteri uygulamadaki harita aracılığıyla kolaylıkla bulabiliyorlar.

Ulaşılabilirliğinin yanında kullanım kolaylığı ve düşük karbon salınımı ile çevreci kimliği elektrikli scooterları daha da cazip kılıyor.

Mikro-mobilite kullanımı her geçen gün artarken kent yaşamına da etkileri artıyor. Elektrikli mopedler, bisikletler sistemi hızla büyüten diğer araçlar arasında. Sistemin çok yeni olması, daha önce tecrübe edilmemiş olmaması, kent içerisindeki fiziki şartların yetersiz olması gibi pek çok olumsuzluklar sebebiyle kanun ve yönetmeliklerle e-scooter kullanımının sınırları çizilmeye çalışılıyor.

İBB UKOME KARARLARIYLA ANA HATLARI ÇİZİLDİ

İBB Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) toplantısında elektrikli scooterların kullanım, denetim ve yetki esaslarını belirleyen ve oybirliğiyle kabul edilen yönergeye göre:

• 15 yaş altındakiler paylaşımlı elektrikli scooter hizmetinden yararlanamayacak
• Azami hız 25 kilometre olacak
• Birden fazla kişi binemeyecek
• Araçlar yalnızca bisiklet ve taşıt yollarında kullanılabilecek, kaldırımda sürülemeyecek; toplu taşıma araçlarına binilemeyecek.
• Yolculuk sonunda kullanıcıya, kullanım süresi, kullanım tutarı ve saat ve tarih yazılı fatura kesilecek
• Firmalar, paylaşımlı scooter izni için, faaliyet gösterecekleri ilçeleri, scooter sayı ve durak yerlerini belirleyerek UKOME kararı alınmak üzere 15 Haziran ile 15 Temmuz tarihleri arasında İBB’ye başvuruda bulunacak
• Firmalar belediyeye işgaliye bedeli ödeyecek
• Elektrikli scooterlar yalnızca belediyenin izin verdiği yerlerde park edilebilecek. Firmalar, olumsuz hava koşullarında kullanıcılara bilgilendirme yapacak, gerekirse scooter’ı kullanıma kapatacak.

Ancak İBB UKOME tarafından alınan kararlarda kask, diz, dirsek ve bilek korumaları gibi koruyucu ekipman kullanımı zorunluluğu getirilmedi. Bu da beraberinde pek çok risk getiriyor.

KANUNDA KORUYUCU EKİPMAN KULLANIMINI VAR YÖNETMELİKTE YOK

UKOME kararlarında getirilmeyen koruyucu ekipman zorunluluğu kanunda var. Ancak uygulamaları 2918 Sayılı Trafik Kanunu Madde 78’e göre: ”Belirli sürücülerin ve yolcuların, araçların sürülmesi sırasında koruyucu tertibat kullanmaları zorunludur. Kullanma ve yolların özelliği gözetilerek hangi tip araçlarda sürücülerinin ve yolcularının şehir içi ve şehirlerarası yollarda hangi şartlarda hangi koruyucu tertibatı kullanacakları ve koruyucuların nitelikleri ve nicelikleri ile emniyet kemerlerinin hangi araçlarda hangi tarihten itibaren kullanılacağı yönetmelikte belirtilir.” şeklinde yönetmeliğe bırakılmış.

Resmi Gazete’de 14 Nisan 2021’de yayınlanan Elektrikli Skuter Yönetmeliği Madde 16 (8.) bendine göre: İşleticiler, e-scooter kullanımı sırasında kask, dizlik, reflektörlü ceket gibi koruyucu ve görünürlüğü artırıcı ekipmanların giyilmesi konusunda hizmetten yararlananları bilgilendirmekle yükümlü. Oysa ki burada bildirimle birlikte sürücü zorunluluğu da olması gerekir ki kaza durumunda yaralanmalar en aza indirilebilsin. Ancak kanunda olan yönetmelikte yok, iş sağlığı ve güvenliği kurallarında uyulması gereken koruyucu tedbirler sahada da yok. Baktığınızda iç içe olan sistemin her yerinde tezatlıklar mevcut.

Bir kaç ay önce Ulaştırma Bakanlığı’nın PTT’de elektrikli scooter kullanmaya başladığı haberlerinde yayınlanan fotoğraflarda Ulaştırma Bakanı Adil Karaismailoğlu ile yan yana poz veren elektrikli scooter kullanıcısı postacıların koruyucu ekipmanları da yoktu. Kamu kurumlarının topluma örnek olma yükümlülüğü de göz ardı edildi. Koruyucu ekipman kullanımında zorunluluk yoksa örnek modellerle de bilinçlendirme yapılmıyorsa o zaman kimse kullanıcılara kızmasın ve herkes ortopedik yaralanmalı hatta ölümlü kazalara hazırlıklı olsun.

DENETİM ŞART

İLK ÖLÜMLÜ KAZA BEŞİKTAŞ’TA YAŞANDI

Beşiktaş Büyükdere Caddesi’nde elektrikli scooter ile seyir halindeki 17 yaşındaki Okan Yıldız, Sanayi Mahallesi Üst Geçidi üzerinde otomobil çarpması sonucu 30m. sürüklenerek yaşamını yitirdi.

25 Şubat 2020 Saat 23.30 sıralarında meydana gelen kaza kayıtlara Türkiye’deki ilk ölümlü kiralanabilen elektrikli scooter kazası olarak geçti.

ALKOL VE UYUŞTURUCU TEHLİKESİ

Avrupa’da elektrikli scooter sınıfında alkollü kullanımın önüne geçmek üzere denetim yoğunluğu arttırıldı. Yapılan denetimlerde, alkol ve uyuşturucu kullanmış çok sayıda e-scooter sürücüsüne rastlanıldı. Bu tecrübe baz alındığında özellikle eğlence mekanlarının ve buluşma noktalarının yoğun olduğu Beşiktaş, Kadıköy, Bakırköy, Beyoğlu gibi ilçelerde hassasiyetlerin arttırılması gerekiyor.

BİR KİŞİDEN FAZLA BİNMEK YASAK AMA...

Yönetmeliğe göre birden fazla kişinin binmesi yasak. Ancak kullanıcıların sıklıkla iki kişi bindiği gözlerden kaçmıyor. Hatta bırakın iki kişiyi üç veya dört kişinin bindiği de görülmüyor değil. Geçtiğimiz günlerde 3 kişinin bindiği ve Kadıköy’de D-100 karayolunda ilerleyen ve Antalya’da dört kişinin bindiği elektrikli scooter fotoğrafları haberlere böyle yansıdı.

TRAFİĞE AYKIRI KULLANIM

Yönetmelikte yasaklanmasına rağmen, scooterların kaldırımlarda kullanılması ve trafiğin aksi istikametinde ya da caddenin ortasında sürülmesi kent içinde sıklıkla rastlanan durumlar arasında. Denetim ve cezai işlemlerin yetersiz kalması durumu normalleştirirken kuralları hiçe sayan sürücüler de kazalara davetiye çıkarıyor.

UYGUNSUZ PARKLANMALAR ŞİKAYET KONUSU

Elektrikli Skuter sürücülerinin uyması gereken yönetmeliğin 5.Madde (8.) bendindeki kuralına göre: Kamu nizamını bozacak, özel mülkiyeti ihlal edecek ve yayalar, engelliler veya hareket kısıtlılığı olan kişilerin güvenli ve bağımsız hareketlerini, araç ve yaya trafiğini engelleyecek şekilde park edilmesi, YASAK!

Aynı yönetmeliğin 16. maddesi (13.) bendine göre de: Yetki belgesi sahipleri, kamu nizamını bozacak, özel mülkiyeti ihlal edecek ve yayalar, engelliler ve hareket kısıtlılığı olan kişilerin güvenli ve bağımsız hareketlerini, araç ve yaya trafiğini engelleyecek şekilde park edilen e-skuterlerini iki saat içerisinde toplamakla yükümlüdürler.

Yönetmelikle parklanma usulleri açıkça belirtilmesine rağmen; kaldırımlar üzerinde yaya ve engelli geçiş ve yürüyüşlerine mani olacak şekilde park etmiş elektrikli scooterlara sıklıkla rastlanıyor.

İBB UKOME kararlarına göre: Elektrikli scooterlar yalnızca Belediye’nin izin verdiği yerlerde park edilebilecek olması şartına karşılık aynı kararlardaki scooter işletmecilerinin belediyeye işgaliye bedeli ödüyor olması alternatifi de tezat oluşturuyor. Kullanıcıların işlerine geldiği yerde bıraktıkları işgaliyesi ödenmiş scooterlar kent içerisinde düzensizliklere sebep oluyor.

Elektrikli scooterlar ve onları barındıran mikro-mobilite sistemi sadece bir kaç madde ile değerlendirildiğinde bile başlı başına doktora tezlerine sıkça konu olacak gibi görünüyor.

Ancak kullanımıyla günlük hayatı kolaylaştıran, metropol hayatının getirdiği trafik yoğunluğuna bir alternatif olan ve kullanımı gün geçtikçe daha da artan bu araç sistemine; kent ve vatandaş haklarına uygun ve denetlenebilir yeni güncellemelerin getirilmesi gerektiği de gün gibi aşikar.

Tüm bunlarla birlikte bisiklet, moped, e-scooter gibi araçların kent içerisinde alternatifli güzergahlarının düzenlendiği yolların yapılması şart.

Yol için yer mi var ki? diyenlere kesin cevabım: Rant için yeni inşaatlara yer bulanlar isteseler yeni yollara da yer bulurlar…

SERDAR ASLAN